Günlük hayatımızda aralıksız olarak yoğunluk ve koşuşturmacayla birlikteyiz. Gerek sosyal mesullüklerimiz gerek aile hayatındaki mükellefliklerimiz bizleri aralıksız etkin olmaya çağırıyor. Bu mesullüklerin dışında kalan zamanlarda kendimize ait değerlere, hobilere ve beğendiğimiz insanlara müddet ayırmaya gayret ediyoruz. Ancak tüm bu kaos içinde bazen istemeden kendimizden çalıyor ve sosyal saatimizle biyolojik saatimizi geçimlendiremiyoruz. Bu vaziyette yaşanan meseleler kendisini bize sosyal jet-lag olarak sezdiriyor. Peki, bu sürecin aşılması ismine neler yapılabilir ve sosyal jet-lag’ın negatif neticeleri nelerdir?
Sosyal jet-lag’in negatif tesirleri
Sosyal jet-lag, reelinde pek çoğumuzun yaşadığı fakat haberdar olmadığımız ehemmiyetli mevzulardan birisi. Güneşin doğuşu ve batışı ile dünyanın oluşturduğu gece gündüz döngüsü bizlere uyku programımızla alakalı ileti veriyor olsa da genellikle bu programa ayak uyduramıyoruz. Bu geçimsizlik sonucunda ortaya çıkan sosyal jet-lag pek çok rahatsızlığa kapı aralıyor. Alttaki hastalıklar Sosyal Jet-Lag’in ve uyku programsızlıklarının neden olduğu bazı temel göstergelerdir:
Tip-2 diyabet
Obezite
Kalp hastalıkları
Bunalım
Uykusuzluğa bağlı hafıza ve idrak meseleleri
El göz koordinasyonunda ortaya çıkan rahatsızlıklar
Biyolojik saatin takip edilmemesi sebebiyle bağışıklık sistemi, hormon salgıları ve beden ısısı gibi hayati unsurlarda yaşanan meseleler
Bitkinlik ve negatif ruh hali
Sosyal jet-lag nasıl atlatılır?
Sosyal Jet-Lag, ferdin kendi gayretleriyle de büyük yol kat edebileceği bir süreçtir. Bu rahatsızlığın aşılması noktasında insanların gün ışığından faydalanma zamanına dair farkındalık geliştirmesi ehemmiyetlidir. Till Roenneberg bu sualin çözümü noktasında gün ışığının yanı gizeme insanların uyku sisteminin programlı biçimde devam ettirilmesinin ehemmiyetli olduğuna vurgu yapıyor. Özellikle iş hayatının getirdiği saat gerekliliklerinin ortadan kaldırılması ve elastik çalışma saatlerine müracaat etilmesi teklifinde bulunuyor. Bu sayede patronların da hasılatlı çıkacağını ve fertlerin iş hayatına daha verimli katılacağını belirtiyor.
Sosyal jet-lag olmamak için ne gibi tedbirler alınabilir?
Sosyal jet-lag, rehabilitasyonu zorunlu olan vaziyetlerde uzman tarafından sunulan bir destek sürecidir. Bunun yanı gizeme bu meseleyi yaşamamak için alınabilecek tedbirler mevcuttur. İnsan olarak canlı hayatının bir parçası olduğumuzu anımsamak ve dünyanın bize uymasını beklemek yerine bu sisteme ayak uydurmak ehemmiyetlidir. Başka Bir Deyişle güneşin doğuşu ve batışı bize uyku programımız hakkında bilgi veren birer iletidir. Muhtemel olduğu kadar bu programa uygun dinlenme saatleri tanımlamak ve biyolojik saatimizle sosyal saatimiz arasında uçurumlar açmamak yararlı olacaktır.
Uyku programsızlığının bir neticeyi olarak alana gelen bu rahatsızlığın önlenmesi için uyku süresi gibi niteliğinin de ön tasarıda yakalanması nasihat edilebilir. Başka Bir Deyişle biyolojik saate uygun bir istirahat süresi tanımladıktan sonra uyku niteliği için neler yapabileceğinizi değerlendirebilirsiniz.
Uyku programı neden ehemmiyetlidir?
Uyku programı hakkında bugüne dek rakamsız araştırma reelleştirilmiş olsa da rastgele bir tahlile gerek kalmadan uykunun ehemmiyetini kendi bünyemizden de rahatlıkla kavramak olasıdır. Uykusuz kaldığınız bir günü düşünün; ne kadar verimli ve nitelikli zaman geçirdiniz? Gün içinde faal olmayı, pozitif bir psikolojiye sahip olmayı ve daha pek çok avantajı kapsayan yeterli uyku, uzun vadede sağlığımıza gözetiyor. Bu sebeple uyku programının ödünler haricinde emin bir rutine oturtulması ehemmiyetlidir.
Uyku programsızlığı başta Sosyal jet-lag olmak üzere rakamsız rahatsızlıklara kapı araladığı gibi bizim de hayat niteliğimizden çalacaktır. Biyolojik saatimize uygun bir dinlenme sürecinin tüm uzuvlarımız ve bağışıklık sistemimizin yenilenmesi üzerinde ne kadar ehemmiyetli olduğunu söylemek gerekir.
Bahsettiğimiz gibi, çağımızın dikkate değer meselelerinden birisi olarak sosyal jet-lag’den bahsetmek imkânlıdır. Bu gidişatın temel nedeni uyku saatlerimizi yapımıza bağlı olarak değil, değişik etmenlere göre tertip etmemizdir. Vardiyalı çalışma gibi lüzumluluklar sonucunda ortaya çıkan uyku programsızlığı tablosu sosyal jet-lag gibi meselelerin popülasyon geneline dağılmasına neden olmuştur.
Özetlemek gerekirse; sosyal jet-lag, vardiyalı çalışma ve lüzumlu zaman geçimsizlikleri gibi vaziyetler sonucunda ortaya çıkan bir rahatsızlıktır. Bizim sosyal olarak kurduğumuz hayatın biyolojik yapımızla geçimli olmamasından kaynaklanır. Sosyal jet-lag’in önüne geçmek için programlı ve sıhhatli bir uyku şekli tanımlamak biyolojik yapımıza başka bir deyişle dünyanın döngüsüne uygun uyku saatleri tertip etmek gerekir. Aksi takdirde sosyal jet-lag’in ve uyku programsızlığının çok rakamda rahatsızlığa neden olduğunu söylemek olasıdır.
Bazı vaziyetlerde bu tip rahatsızlıkların önüne geçmek için uyku saatlerini tertip etmek yeterli olurken; bazen ferdin destek alarak hareket etmesi zorunlu olur. Bu safhada uzman yardımına müracaat etmek oldukça ehemmiyetlidir.
