PATOLOJİDE DİJİTALİZASYON VE YAPAY ZEKA HASTAYA VE TABİBE YENİ UFUKLAR AÇIYOR
Dijitalizasyon tüm dallarda olduğu üzere sıhhatte da geleceği şekillendiriyor. Patoloji ise bilhassa morfolojik temelli bir bilim olması nedeniyle yapay zeka çalışmaları için uygun bir platform oluşturuyor. Ayrıyeten dijital iş akışı sayesinde süreçler her an takip edilebiliyor. Patolojide çalışma randımanını, patolojik teşhiste doğruluk oranını artıran, hasta güvenliği ile ilgili önemli katkı sağlayan yapay zeka algoritmaları patolojinin geleceğinde kıymetli bir yerde bulunuyor. Memorial Patoloji Kurucu tabibi ve Koordinatörü Prof. Dr. İlknur Türkmen, ‘Yapay zeka ile hastalıkların gidişatı ve tedavi karşılıkları kestirim edilebilir mi?” sorusunun karşılığını patolojide yapay zeka kullanımı hakkındaki bedelli bilgileri ile verdi.
Zaman ve yerden bağımsız patoloji
Tüm dünyada patoloji alanındaki temel sorunlar; her geçen gün artan bir ivme gösteren kanser olgularına rağmen, görece azalan patolog ve uzmanlaşmış patolog sayısıdır. Patoloji çabucak tüm branşlarla ilgilidir ve bilginin yarılanma ömrünün günlerle ölçüldüğü günümüzde, branşlaşma olmazsa olmaz kural haline gelmektedir. Bir patoloğun akciğer, böbrek, kan hastalıkları, beyin ve sayısı bunlarla hudutlu olmayan tüm branşlara hakim olması mümkün değildir. Dijitalizasyon, patolojik incelemelerin vakit ve yer bağımsız biçimde yapılmasını sağlamaktadır. İstanbul’daki laboratuvarımızda hazırlanan biyopsiler, tüm Türkiye’deki patologlar ile paylaşılabilmekte, Türkiye’deki bir hastanın incelemesi Amerika’daki bir tabip tarafından, bir temas linki sayesinde yapılabilmektedir.
Patolojideki gelişmeler tıp tarihindeki dönüm noktalarını da belirliyor
Patolojide son yıllardaki en büyük değişiklik ve gelişme dijital patoloji ve buna paralel olarak patolojik teşhiste yapay zeka algoritmalarının kullanımıdır. Patologların tekrarlayan/yoğun iş yükü oluşturan kalemlerde asiste edilmesi, hücre sayımlarının gerektiği numerik süreçlerin objektif olarak yapılması, laboratuvarda insan kusurlarının azaltılması, raporlama müddetlerinin düşürülmesi üzere başlıklarda dijital patoloji ve yapay zeka sürece katkı sağlamaktadır. Geliştirilen bu yapay zeka algoritmaları ‘karar takviye sistemleri’ olup, patologları asiste etmek için vardırlar. Son karar ‘Patolog’a aittir. Algoritmaların kullanımı, ‘tekrarlayan/sıkıcı/zaman alan’ işler yerine, patologların yetkinliklerini kullanabilecekleri ‘kalifiye’ işlere daha çok vakit ayırmalarına imkan sağlamaktadır.
Patolojide birinci kere yapay zeka algoritması FDA onayı aldı
Kanser teşhisinde YZ kullanımı artık bir hayal yahut akademik çalışma alanı değildir. Patoloji alanında FDA onayı alan birinci yapay zeka algoritması, patologları prostat kanseri teşhisinde asiste eden bir sistemdir. Bu algoritma ile prostattan alınan biyopsilerde kanserli alanlar, HE (hematoksilen eozin) kesitler üzerinde işaretlenerek hastalıkla ilgili tanısal ve gidişatı belirleyen ögeler belirlenmektedir. Bu sayede, aşikâr durumlarda ek inceleme gereksinimini azaltarak, patolojik raporlama müddetini kısaltabilmekte ve teşhis doğruluğunu artırabilmektedir.
FDA onayı yanı sıra, CE-IVD onaylı pek çok yapay zeka algoritması artık klinik kullanıma girmiştir. Göğüs kanserinde hormon profilinin belirlenmesi, lenf düğümlerinde kanser alanlarının saptanması, mitoz içeren hücrelerin belirlenmesi, immünohistokimyasal incelemelerde kalite denetim çalışmalarının yapılması, laboratuvar ortamında birtakım süreç yanılgılarının erken saptanması ve kalite denetimlerinin yapılması, mide biyopsilerinde H. pylori bakterisinin saptanması, kanser ve lenfoma alanlarının belirlenmesi üzere pek çok alanda algoritmalar mevcuttur.
Yapay zeka ile gelecek kestirim edelebilir mi?
Son yıllarda ‘açıklanabilir YZ’ (XAI- explainable AI) modelleri, rutin patolojik inceleme ile, birinci teşhis anında hastanın tedavi karşılığını, hastalığın prognozunu (gidişatı), yayılma potansiyeli yahut moleküler sınıflama varsayımlarını yaparak, yeni bir ufuk açmaktadır. Şahsileştirilmiş tedavilere her gün yenilerinin eklendiği günümüzde, dijital patoloji yapay zeka çalışmaları, yeni tedavi maksatlarının belirlenmesi için büyük bir umut ve süreçleri hızlandıracak bir teknik sunmaktadır. Yeni ilaç geliştirmede Dijital Patoloji ve YZ algoritmalarının rolü artmaktadır.
Yapay zeka hastalara daha süratli teşhis süreçleri sağlıyor
Memorial Patoloji’de Paige™ Prostat algoritmasını kullanarak yapılan çalışma Haziran 2023’de Budapeşte’de yapılan Avrupa Dijital Patoloji Kongresinde sunulmuştur. Çalışmada, algoritmanın sensitivitesi ile patoloğun spesifitesinin birlikte kullanımının hasta idaresini güzelleştirdiği sonucu gösterilmiş, ikinci ayak çalışmada tarama testi olarak kullanımında patologlara yaptığı asistans ile teşhis süreçlerini hızlandırabildiği görülmüştür.
“Dijital Patoloji Webinar Serisi” birçok uzman ismi bir ortaya getirmeye devam ediyor
Dijital patolojinin bugünü ve geleceği konusunda değerli bilimsel paylaşımların yapıldığı Dijital Patoloji Çalıştayı, Türk Patoloji Derneği ve Memorial Patoloji işbirliği ile Mart ayında gerçekleştirildi. Tüm gün süren kursta patolojide dijitalizasyon ve yapay zekanın patoloji rutinini nasıl değiştirdiği, sıhhat yanında farklı bölümlerden iştirakçiler tarafından tartışıldı.
Türkiye’de Dijital Patoloji alanında çalışan doktor ve mühendisleri bir ortaya getirmek ve dalda farkındalık yaratmak üzere “Dijital Patoloji Webinar Serisi” planlanmış ve 31 Mayıs 2023’te tekrar yurtdışı ve yurt içinden birçok uzman ismi bir ortaya getirerek başlamıştır. Türk Patoloji Derneği aktifliği olarak Memorial Sıhhat Kümesi ve saygın sıhhat kuruluşlarının da katkıları ile hazırlanan webinar serisinde Dijital Patoloji, Yapay Zeka, Dijital İş akışları, Patolojide YZ algoritmaları, YZ ve etik üzere günümüz ve gelecek gündemleri tartışılmaktadır. Konuşmacılar ortasında yurtiçinden kıymetli bilim insanları yanı sıra, Paige Medikal Yöneticisi Juan Retamaro, Ohio State Üniversitesi DP ve Biyoinformatik kısmı lideri Anil Parwani üzere isimlerin de olduğu webinarlar, her toplantıda 200’e yakın iştirakçi ile yapılmaktadır.
Webinar serisi tüm yıl devam edecektir.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
