Can Yücel’siz 20 yıl…

12 Ağustos 1999’da, tedavi gördüğü Dokuz Eylül Üniversitesi Hastanesi’nde hayatını yitiren usta şairi Can Yücel için Milletlerarası Knidos Kültür ve Sanat Akademisi’nce (UKKSA), 9’uncu Knidos’un Sır’ı Sanat Şenliği aktiflikleri çerçevesinde anma merasimi düzenlendi. Merasime, Türkiye Müellifler Sendikası Genel Lideri Adnan Özyalçıner, UKKSA Lideri Nevzat Metin, onlarca şair ve müellif ile Can Yücel’in sevenleri katıldı. Ünlü heykeltıraş Mehmet Aksoy tarafından yapılan usta şairin anıt mezarına çelenk bırakılmasının akabinde konuşma yapıldı.

Türkiye Muharrirler Sendikası Genel Lideri Adnan Özyalçıner, Can Yücel’in gündelik lisanı şiire çevirebilen bir şair olduğunu vurgulayarak, “Can, bizim şiirimizin en kıymetli şairlerinden biridir. Can’ın şiiri bir lisan şiiridir. Lisan ile söyleyen, lisanla yazan, lisanı şiire çeviren bir şairdir. Gündelik sözcüklerimizi şiir lisanıyla anlatabilen bir şairdir. Can, bilhassa İstanbul ağzıyla konuşur. İstanbul ağzındaki bütün argoları, küfürleri şiir lisanıyla anlatır. Can Yücel’in şiirleri, bence şiirin aslıdır. Can Yücel politik, ekonomik, günlük hayatımıza yansıyan her türlü olayı alaycı bir lisanla bize aktaran bir şairdir” dedi.

Can Yücel’i anma aktiflikleri, UKKSA’da bugün saat 17.00’de Cengiz Bektaş, Adnan Özyalçıner, Nedim Gürsel, Yaşar Miraç, İsa İnan, Ayşenur Arslan, Funda Tarakçıoğlu, Ali Gök, İdil Berf, Nebil Özgentürk, Gülsen Tuncer ve Hüsnü Arkan üzere şair, muharrir ve sanatkarların katılacağı söyleşi ve imza günü ile devam edecek.

CAN YÜCEL KİMDİR?

Can Yücel, 21 Ağustos 1926’da İstanbul’da doğdu. Birinci eğitiminin akabinde Can Yücel, Ankara Atatürk Lisesinde lise tahsilini tamamladı. Tek parti periyodunun 7 yıl mühlet ile Ulusal Eğitim Bakanlığını yapan Hasan Âli Yücel’in oğludur.

YURTDIŞI BURSU KAZANMASI VE BABASININ TORPİL İTİRAZI

1943 yılında, yakın dostu ve Ankara Atatürk Lisesi’nden sınıf arkadaşı Gazi Yaşargil ile birlikte yurt dışı eğitim bursu kazandığı halde, babası, devrin Ulusal Eğitim Bakanı Hasan Âli Yücel ” Bakan, kendi oğluna torpil yaptı derler” diyerek karşı çıktı. Ama Gazi Yaşargil, bu bilginin gerçek olmadığını, ikisinin de ailelerinin imkânlarıyla yurt dışına gittiklerini açıkladı.

Ankara ve Cambridge üniversitelerinde Latince ve Yunanca okudu. Çeşitli elçiliklerde çevirmenlik, Londra’da BBC’nin Türkçe kısmında spikerlik yaptı.

Avrupa’nın çeşitli kentlerinde yaşayan Yücel, ülkemize geri döndü. Bu sırada Kore Savaşı çıkar. Can Yücel de askerliğini Kore’de yapar.

Askerlik dönüşü, Bodrum’a yerleşen Can Yücel, aldığı lisan eğitimi sayesinde turist rehberi olarak çalıştı. Bir mühlet sonra ise İstanbul’a yerleşti ve kendini şiir yazmaya verdi.

CHE GUEVERA KİTAPLARINI ÇEVİRİ EDİNCE MAHKUM EDİLDİ

12 Mart 1971 devrinde Che Guevara ve Mao’dan çeviriler yaptığı gerekçesiyle 15 yıl mahpusa mahkûm oldu. 1974’te çıkarılan genel afla dışarı çıktı. Dışarı çıkışının akabinde mahpusta yazdığı Bir Politiğin Şiirleri isimli kitabını yayımladı. 12 Eylül 1980 sonrasında müstehcen olduğu savıyla “Rengahenk” isimli kitabı toplatıldı.

DATÇA’YA YERLEŞMESİ VE SON YILLARI

Mahkumiyeti biten şair, daha sonra kendisi ile özdeşleşen Datçaya yerleşti. Burada da kalemini kullanmaya devam eden Can Yücel, Leman ve Öküz mecmualarında yazılarını yayımladı. Yeniden bu yıllarda usta kalem, Süleyman Demirele hakaret ettiği gerekçesiyle yargılandı. Her vakit politik kimliğini de muhakkak eden Can Yücel, bir periyot ÖDP(Özgürlük ve Dayanışma Partisi)nin İzmir 1. sıra milletvekili adayı da olmuştur.

CAN YÜCEL’İN KENDİNE MAHSUS TARZI

Edebiyata şiir ile başlayan Can Yücel’in kendine mahsus bir üslubu vardı. Kaba lakin samimi olan bu üslubunu şiirinde sokak lisanını, argoyu ve birbirinden farklı jargonları bulmak mümkündür. Şiirlerinin en kıymetli özelliği toplumsal bir hassaslık ve bu hassaslığı veriş biçimi olarak ise hicvi seçmesidir. Tabiat sevgisi Can Yücelin şiirinde dikkat çeken öteki değerli kavramlardan biridir.

CAN YÜCEL ŞİİRLERİ

Can Yücel, taşlama ve toplumsal hassaslığın ağır bastığı şiirlerinde, yalın lisanı ve buluşları ile dikkati çekti. Can Yücel’in ilham kaynakları ve şiirlerinin hususları; tabiat, beşerler, olaylar, kavramlar, heyecanlar, duyumlar ve hislerdir. Şiirlerinin birçoklarında sevdiği beşerler vardır. ‘Maaile’ şairin kitaplarından birine koyduğu bir isim. Can Yücel için ailesi çok değerlidir: eşi, çocukları torunları, babası.. Bu beşerlerle olan sevgi dolu hayatı şiirlerine yansımıştır. ‘Küçük Kızım Su’ya’, ‘Güzel’e’, ‘Yeni Hasan’a Yolluk’, ‘Hayatta Ben En çok Babamı Sevdim’ bu sevgi şiirlerinden bazılarıdır.

BİR İHTİMAL DAHA VAR, O DA ÖLMEK Mİ DERSİN

Can Yücel ayrıyeten Lorca, Shakespeare, Brecht üzere değerli müelliflerin oyunlarından çeviriler yaptı. Shakespeare çevirileri (Hamlet, Fırtına ve Bir Yaz Gecesi Rüyası) aslına bağlı kalmayan, yapıtları topluma aktarma emeliyle yaptığı çevirilerdir. Shakespeare’in ünlü ‘to be or not to be’ kelamını ‘bir ihtimal daha var, o da ölmek mi dersin’ formunda Türkçeleştirmiştir. 1959’da birinci baskısı yayımlanan ‘Her Boydan’ isimli kitabında dünya şairlerinin şiirlerini özgür ancak çok başarılı bir biçimde Türkçeye çevirmiştir.

Güler Yücel ile evli olan şair, bu evlilikten iki kızı (Güzel Yücel ve Su Yücel) ve bir oğlu (Hasan Yücel) oldu.

ÖLÜMÜ

Can Yücel, 12 Ağustos 1999’da tedavi gördüğü Dokuz Eylül Üniversitesi Hastanesi’nde “ağız boşluğu kanseri” nedeniyle hayatını kaybetti. Vasiyetini sevgili eşi Güler Yücel’e bırakmıştı. İsteği ömrünün son 10 yılını geçirdiği, Datça’ya gömülmekti. “Mekanım Datça olsun, öldükten sonra beni buraya gömün” kederi.

Cenazesi periyodun Belediye Lideri Ahmet Piriştina’nın öncülüğüyle Datça’ya en sevdiği günebakan çiçekleriyle uğurlandı. Büyük Gölcük sarsıntısının meydana geldiği tarihte, 17 Ağustos 1999’da defnedildi.

ESERLERİ

Yazma – 1950.

Her Uzunluktan – 1959, Çeviri Şiirler.

Sevgi Duvarı – 1973.

Bir Siyasalın Şiirleri – 1974.

Ölüm ve Oğlum – 1975.

Şiir Alayı – 1981, birinci dört şiir kitabı.

Rengâhenk – 1982.

Gökyokuş – 1984.

Beşibiyerde – 1985, birinci beş şiir kitabı.

Canfeda – 1985.

Çok Bi Çocuk – 1988.