6 Şubat’ta Kahramanmaraş merkezli sarsıntıları tahlil eden Boğaziçili bilim insanlarının makalesi dünyanın en saygın bilim mecmuası Science’ta yayımlandı. Araştırma bulguları Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Zelzele Araştırma Enstitüsü (KRDAE) Anabilim Kolu öğretim üyeleri Prof. Dr. Aslı Garagon ile Doç. Dr. Fatih Bulut’a nazaran zelzelelerin oluşum ve etkileşim süreçlerine yönelik aydınlatıcı bir vizyon sunuyor.
Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Zelzele Araştırma Enstitüsü (KRDAE) Anabilim Kısmı öğretim üyeleri Prof. Dr. Aslı Garagon ile Doç. Dr. Fatih Bulut’un 6 Şubat’ta Kahramanmaraş sarsıntılarına yönelik memleketler arası iş birliğiyle yaptığı araştırma dünyanın en saygın bilim mecmuası Science’ta yer aldı. Zelzelelerin çabucak akabinde uydu ve yer istasyonlarından gelen dataları vakit kaybetmeden incelemeye başlayan grubun çalışması son yıllarda alanında en tesirli araştırmalardan biri olarak görülüyor.
“YERYÜZÜNDEKİ TÜM BİLGİLERİ DEĞERLENDİRDİK”
Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Zelzele Araştırma Enstitüsü (KRDAE) Anabilim Kolu Öğretim Üyesi Prof. Dr. Aslı Garagon, sarsıntıların çabucak akabinde ABD ve Almanya’dan bilim insanlarıyla bir ortaya gelerek mevcut tüm bilgileri titizlikle incelediklerini belirtiyor:
“6 Şubat’ta Kahramanmaraş’ta yaşanan iki büyük sarsıntının çabucak akabinde başta Türkiye ve dünyada toplanan tüm bilgileri bir ortaya getirmeye başladık. Bu sarsıntıların, zelzele fiziğini manaya açısından çığır açıcı tesirinin farkındalığıyla ABD’den San Diego ile Almanya’dan Ludwig Maximilians üniversitelerinden uzmanların iş birliğiyle yaklaşık üç ay kadar bu zelzelelerin meydana geliş ve etkileşim süreçlerini en ince detayına kadar anlamaya çalıştık.”
“BULGULAR BİLDİKLERİMİZİ BİR ADIM İLERİ TAŞIDI”
Bu bulguların sarsıntı oluşum süreçlerini daha yeterli anlamamıza ışık tutacağını da söyleyen Prof. Dr. Garagon öne çıkan bulguları şu sözlerle özetliyor:
“Hareketlenme Ölüdeniz ve Doğu Anadolu faylarının kesiştiği bölgede başladı. Narlı Fayı olarak bilinen, Meyyit Deniz Fayı’nın en kuzeyi, 19 saniye içinde 40 kilometre kadar kuzeye gerçek yırtıldı. Bu birinci yırtılma aslında 6.8 büyüklüğünde bir zelzeleye tekabül ediyor. Daha sonra kuzeye sıçrayan bu hareket Doğu Anadolu Fayı’nı hem kuzey-doğuya, hem de güney-batıya yanlışsız yırtmaya başladı. Yaklaşık 350 kilometrelik aralık 90 saniye içerinde yırtılarak 10 metreye varan ötelenmeler oluşturdu. Yırtılma kuzey-doğuya hakikat güney batıya göre daha süratli gerçekleşti. Yırtılma devam ettikçe faya dik olan gerilim düşerek, komşu fay modüllerini da tetikleyerek harekete geçirdi. Bu süreç 7.8 büyüklüğünde bir zelzeleyle sonuçlandı. Yaklaşık 9 saat sonraki ikinci sarsıntı de bu birinci zelzelenin kabukta yarattığı değişimlerle tetiklendi. Doğu Anadolu Fayı’na komşu 150 kilometrelik bir fayı harekete geçiren 7.7 büyüklüğündeki bu ikinci zelzele ’supershear’ dediğimiz süratlerde yırtılsa da farklı bir halde Doğu Anadolu Fayı’nı teğet geçti.”
“KOMŞU FAYLAR BİRBİRİNİ TETİKLİYOR”
Projede yer alan Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Zelzele Araştırma Enstitüsü (KRDAE) Anabilim Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Fatih Bulut ise çalışma sayesinden zelzele ve faylar ortasındaki etkileşimi daha güzel anladıklarını söz ediyor.
Fayların domino tesiri üzere birbirlerini tetikleyebildiği bilgisini paylaşan Doç. Dr. Bulut, “6 Şubat zelzelelerinin oluşum sürecini en ince detayına kadar ortaya çıkardığımız bu çalışmayla sarsıntılar ve faylar ortası etkileşimi de daha düzgün anlamaya başladık. Komşu fay kesimleri şayet gereğince hazırlarsa hem statik hem de dinamik tesirlerle bir domino tesiri üzere birbirlerini tetikleyerek çok büyük facialara yol açabiliyorlar. 6 Şubat 6.8 büyüklüğündeki Narlı Fayı’ndaki o birinci hareketle de son bulabilirdi. Lakin kırılmaya hazır halde bekleyen komşu fay modülleri sırasıyla tetiklenip harekete geçerek büyük bir faciaya neden oldu” değerlendirmesini yapıyor.
Uluslararası iş birliğiyle ortaya çıkan “7.8 ve 7.7 büyüklüğündeki Kahramanmaraş Sarsıntılarının Kompleks Dinamikleri” başlıklı araştırma makalesinin dünyanın en saygın bilim mecmuası olan Science’ta yer bulmasının çok memnuniyet verici olduğunu belirten Doç. Dr. Bulut, bu sayede araştırma sonuçlarının daha geniş kitlelere ulaşarak temel bir bilgi haline geleceğini de tabir ediyor.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
