Kanal D de yayınlanan yeni dizi ile gündeme gelen ‘Asperger Sendromu’ pek çok ebeveyn için merak konusu oldu. Nörogelişimsel bir bozukluk olarak tanımlanan; lakin zihinsel mahzur kümesine girmeyen bu sendrom, sık olarak otizmle karıştırılıyor. Çocukluk çağında başlayan toplumsal bağlantı yetersizliği ve takıntılı davranış biçimleriyle kendini gösteren asperger sendromu, öteki yandan dünya bilim ve sanat tarihinde pek çok ünlü isimle birlikte anılıyor.
Asperger sendromu; toplumsal irtibatta yetersizlik, yaşıtları ile toplumsal ilgi kurmakta zorlanma, olağandışı kısıtlı ilgi alanının varlığı, ses tonunu konuşmanın akışına nazaran ayarlayamama ve tekrarlayıcı hareketler ile karakterize otizm spektrum bozukluğu içinde sınıflandırılan bir durumdur. Belirtilerinin benzerliği sebebiyle otizmle sıkça karıştırılıyor.
Yeni Yüzyıl Üniversitesi Gaziosmanpaşa Hastanesi Çocuk – Ergen Ruh Sıhhati ve Hastalıkları Bölümü’nden, Uzm. Dr. Hamza Ayaydın, otizmle sıkça karıştırılan ‘Asperger Sendromu’ hakkında bilgiler verdi.
ASPERGER SENDROMU ve OTİZM
Asperger sendromu otizm spektrum bozukluğu içinde sınıflandırılan bir durumdur. Asperger sendromunun otizmden ayırt edici özellikleri ise; erken yaş devrinde lisan gelişiminde otizmde görülen gecikme ve sapmalar olmaz, bilişsel fonksiyonları yeterlidir ve öz bakım hünerlerinde gecikme otizme nazaran daha hafiftir. Ayrıyeten aşikâr konu/alanlara ağır ilgilidirler. Otizmde belirtiler genelde 3 yaşa kadar olgunlaşırken, asperger sendromunda 4-6 yaşa kadar belirtiler açıkça ortaya çıkmayabilir ve hatta tanılanması 8’li yaşları bulabilir. Bu sendromun gelişmesinde etyolojisi kesin bilinmemekle birlikte genetik etkenler ön plandadır. Şayet şüphelenilen bir durum varsa hadise çocuk – ergen ruh sıhhati ve hastalıkları uzmanı tarafından değerlendirilmelidir.
Asperger Sendromu’nun belirtileri nelerdir?
Asperger sendromunda (AS) belirtiler 4 yaşa kadar açıkça ortaya çıkmayabilir. Bazen 6-8 yaşa kadar semptomların olgunlaşması sürebilir, o sebeple de AS tanısı almaları ortalama 8-10’lu yaşları bulabilir. Tekrar de otizm özellikleri (göz teması kurmama, duygusal karşılık verememe, tekrarlayan hareketler üzere belirtiler) erken yaş periyodunda tespit edilebilip otizm formunda tanılanabilir. Yaş büyüdükçe AS özellikleri olgunlaşmaya başlayınca AS tanısı konur. AS, erkeklerde kızlara oranla 5-15 kat daha sık görülür. Asperger sendromunun belirtileri aşağıdaki üzere sıralanabilir:
- Karşılıklı toplumsal etkileşimde niteliksel yetersizlikler mevcuttur. Göz teması kısıtlıdır ve ilgi alanları, etkinlikler, hislerini karşılıklı paylaşma üzere durumlarda gelişimsel seviyesine nazaran uygunsuzluk vardır. Duygusal zorluklarında teselli ve sevgi bekleyişi enderdir ya da nadiren teselli ve sevgi gösterisinde bulunurlar. Memnunluklarını yahut ilgi alanlarını diğerleri ile paylaşma arayışında olmama ve diğerlerinin jest ve mimiklerine uygun reaksiyon verememe üzere durumlar mevcuttur.
- Yaşıtları ile duygusal etkileşime girmekte zorlanırlar.
- İlgi alanlarında sonluluk, birtakım objelere çok bağlanma, el-kol çırpma üzere tekrarlayıcı hareketler, eşyaları/oyuncakları gayesine uygun kullanmama (koklama, dokunma gibi), çevresel değişikliklere çok reaksiyon verme (yatak örtüsün değiştirilmesi gibi) ve motor kas hünerlerinde yetersizlikler de görülebilir. Tekrar kimileri, olağan kimi seslere (havlama, elektrikli küçük konut aleti gibi) ağır reaksiyon verebilirler. Öbür bir kısım ise kendilerine dokunulmasına karşı çok hassastırlar ve yeniden kimi olağan mesken kokularına (temizlik sıvıları, parfüm gibi) çok reaksiyon verebilirler. Bazılarında ağrıya duyarsızlık sebebiyle yaralanmalara karşı tepkisizlik olabilir ya da sıcak şeylere acı hissetmeden dokunup içebilirler.
Asperger sendromlu bireylerin sıhhati ve toplumsal hayatı nasıl düzenlenmelidir?
Asperger sendromlu bireylerin tedavilerinde özel eğitim ve toplumsal maharet eğitimi ön plandadır. Süreçte eklenebilen psikiyatrik durumlara nazaran ilaç tedavisi bazen gerekebilir. Bunlara ek olarak ağrı ve acıya karşı duyarsızlıkları varsa, aile çocuğun fizikî olarak ziyan görmemesi için dikkatli olmalıdır ve ayrıyeten özel eğitimde duyusal zorlukları çalışılmalıdır. Beyin gelişimi % 80 – 90 birinci 5 yaşta tamamlandığı için erken devirde uygun çocuklar için kreş üzere okul öncesi kurumlar ve toplumsal ortamlardan fazlaca yararlanılmalıdır.
ASPERGER SENDROMU OTİZM Mİ, ÜSTÜN ZEKÂ MI?
Asperger sendromu birebir vakitte dahi hastalığı olarak tarifi yapılan, nörogelişimsel bir farklılıktır. Dahi hastalığı denmesinin sebebi ise, asperger sendromlu çocukların ilgilendikleri mevzu hakkında derinlemesine bilgi edinmek için gösterdikleri eğilim ve kişisel eforları onların bu alanlarda gelişmesini desteklediği içindir.
Eğitim dayanağının yanında, doğuştan yetenekli oldukları tuhaf ilgi alanları konusunda yönlendirilirlerse düzgün bir akademik muvaffakiyet gösterebilirler. Yeniden ailenin ilgisi, eğitimde öğrenilen marifetlerin günlük hayata aktarılmasında süreci olumlu etkilemektedir. Ayrıyeten, günlük kullanılan kolay toplumsal cümleler (“Günaydın”, “Teşekkür ederim.”, “Oyununuza katılabilir miyim?” gibi) öğretilmeli ve kullandığı toplumsal maharetleri için tebrik edilmelidir (“Bana yardım etmen işimi kolaylaştırdı.” gibi). Ek olarak deyimler, mecazlar, atasözleri de öğretilmelidir. Bu marifetler, konuşma ortamında yabancı hissetmemesi ve rahat olması açısından çocuğa alan sağlar. Sosyal öykülerle toplumsal durumlar karşısında şuuru artırılmalı (gündelik kolay yaşamsal şeyleri hikâyeleştirmek; parkta oyun oynayan çocuklara katılmak için evvel “Merhaba” diyen ve sonra “Ben de oynayabilir miyim?” diyen bir çocuğun kıssası üzerinden gündelik kolay yaşamsal süreçleri hikâyeleştirmek gibi) ve sosyal arayı nasıl kurması gerektiği öğretilmelidir.
Erken yaşlarından itibaren ilgi duydukları hususlar hakkında derin ve güçlü bilgi birikimi ile gelişimlerine devam eden çocukların, ilerleyen yaşlarda akademik olarak gösterdikleri performanslar onların özel ve dahi olmasını da kaçınılmaz kılar.
Tüm dünyada sayıları hayli fazla olan bilim ve sanat alanında başarılı asperger sendromlu ünlü isimler olduğu da biliniyor. Zekâları olağanın altında olmayan aspergerlilerin çoklukla de zekâsı normalüstü çıkıyor. Albert Einstein, Isaac Newton, Ludwig van Beethoven, Mozart üzere tarihe damgasını vurmuş bilim ve sanat dünyasından çok sayıda ünlü isme de asperger sendromu teşhisi konulduğu biliniyor.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
