Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü’nden Doç. Dr. Onur Zunal, Ege Üniversitesi tarafından hafriyat çalışmaları gerçekleştirilen Menderes İlçesi sonlarında yer alan Klaros hafriyat alanı hakkında bilgiler verdi. Doç. Dr. Zunal, “Klaros, Ege Üniversitesi Arkeoloji Kısmının yürütmüş olduğu en uzun soluklu kazılardan birisidir” dedi.
Klaros hafriyat alanının bulunduğu pozisyondan bahseden Doç. Dr. Zunal, “Menderes İlçesi hudutlarında yer alan Klaros, İonia’nın en değerli kutsal alanlarından biri birebir vakitte şu ana kadar yapılan hafriyat çalışmalarının gösterdiği üzere en eski kehanet merkezidir. Klaros, Menderes’in güneyinde, ovayı güneydeki Kuşadası Körfezi’ne bağlayan Ahmetbeyli Vadisi’nin taban düzlüğünde yer alır. Klaros’un yer aldığı Ahmetbeyli Vadisi, Smyrna ve Ephesos kentleri ortasında ulaşımı sağlayan değerli bir kavşak noktasıdır. Bir kent dışı kutsal alan olan Klaros’un bağlı olduğu ana kentleri, kuzeydeki Kolophon’a uzaklığı 13 kilometre, güneydeki Notion’a uzaklığı ise 1.6 kilometredir” dedi.
“Geçmişten günümüze hafriyat çalışmaları”
Kazı alanında yapılan birinci araştırmalardan bahseden Doç. Dr. Onur Zunal, “Antik metinler ve arkeolojik datalara nazaran İsa’dan evvel 13’üncü yüzyılda kurulduğu anlaşılan Klaros’ta birinci sistemli araştırmalar 1886 yılında Carl Schuchhardt tarafından gerçekleştirilmiş, akabinde birinci hafriyat, Theodor Macridy’nin 1907 yılında kutsal alanda alüvyon dolgunun altında kalan tek sütunun aşınmış yüzeyini görüp burada küçük bir sondaj yapmasıyla başlamıştır. 1950-1961 yılları ortasında Loius Robert ve Jeanne Robert, 1988-1997 yılları ortasında da Juliette de La Genière tarafından hafriyat çalışmaları yürütülmüştür. 2001 yılından bu yana Klaros’ta sürdürülen hafriyat, araştırma ve tamirat çalışmaları Ege Üniversitesi öğretim üye ve elemanları tarafından devam ettiriliyor. 2001-2019 yılları ortasında Nuran Şahin başkanlığında gerçekleştirilen hafriyatlar, 2020 yılından bu yana bilimsel danışmanlığımda sürdürülüyor. Klaros, bu manada Ege Üniversitesi Arkeoloji Bölümü’nün yürütmüş olduğu en uzun soluklu kazılardan birisidir” diye konuştu.
Helenistik devrin kült heykelleri yer alıyor
Klaros denilince doğal olarak akıllara birinci gelen anıtsal boyutlara sahip olan Hellenistik devir Apollon Klarios tapınağı ve tapınağa ilişkin kült heykeller olduğunu belirten Doç. Dr. Zunal, “Bu heykeller 6×11 sütunlu, 26m x 45m boyutlarında, peripteros planlı tapınak İonia’da Helenistik devirde inşa edilmiş olan tek Dor tapınağıdır. İsa’dan evvel 3’üncü yüzyıl başında inşa edilmeye başlanmış, İsa’dan evvel 2’nci yüzyılın sonlarında, tapınağın krepisi, pronaosu, naosu ve anıtsal kült heykelleri tamamlanmıştır. Tapınak plan açısından ünik birtakım özelliklere sahiptir. Tapınağa giriş yapıldıktan sonra kuzeyde ve güneyde iki farklı merdiven yer alır. Kuzeydeki merdiven tapınağa girenler, güneydeki merdiven de tapınaktan çıkanlar tarafından kullanılmaktadır. Her iki merdivenin yerin altında yer alan tünel biçimindeki koridorla ilişkisi olup bu koridor kemerlerle desteklenmiş iki adytona açılmaktadır. Ön adyton rahip, yazman ve kehanet müracaatında bulunanların bekleme yeri olarak kullanılmıştır. Kutsal su kuyusunun bulunduğu art adyton ise kehanet işinin gerçekleştiği yer olup burayı yalnızca ilah Apollon’un kâhini kullanmaktaydı. Tapınağın içerisinde yer alan Apollon, Artemis ve Leto kült heykelleri bir antik devir kutsal alanında ve tapınağında bulunmuş en âlâ durumda korunagelmiş ünik örnekler olarak dikkat çeker. Mermerden yapılmış heykellerin yepyeni yükseklikleri 7 metre, tartıları ise 25 ton civarındaydı” dedi.
“Kehanet merkezi: Klaros”
Klaros’un bir kehanet merkezi olması konusuna da değinen Doç. Dr. Zunal, “Kelime manası gelecekle ilgili ön görülerde bulunmak olan kehanet, Yunan pantheonunda birbirinden farklı misyonları olan ilah, tanrıçalar ortasında Apollon’un sorumlu olduğu işlerden biriydi. Kehanet, gelecekle ilgili bilgiler vermenin ötesinde Yunan toplumu için dinî bir olgu ve mecburilik manasına da gelmekteydi. Bilhassa tüm toplumu ilgilendiren kıymetli kararlar verileceği vakit kesinlikle Apollon’a danışmak gerekirdi. Ayrıyeten şahsî problemlerini çözmek için de insanların Klaros’a geldikleri bilinmektedir. Bu manada Apollon’un kehanet verme özelliği, Klaros’un çok sayıda ziyaretçi almasındaki ana nedendir. Bu özelliğiyle de ön plana çıkan Klaros, İsa’dan evvel 2’nci yüzyılda büyük bir üne kavuşmuş ve Roma İmparatorluğunun uzak hudutlarından pek çok kentten ziyaretçi almıştır” dedi.
Doç. Dr. Zunal, “Klaros’ta bulunan delegasyon yazıtlarına nazaran günümüz isimleriyle İtalya, İspanya, İngiltere, Hırvatistan, Bulgaristan ve Moritanya üzere farklı ülkelerin pek çok kentlerinden heyetler Klaros’a gelmiştir. Bu manada öne çıkan, Klaros’ta verilmiş en meşhur kehanet Smyrna’nın kuruluşudur. Hikayeye nazaran, Aleksandros, Smyrna’yı aldıktan sonra Pagos Tepesi’nde uykuya dalar. Düşünde, Nemesis ilaheleri kendisine uyuduğu yerde bir kent kurmasını söylerler. Aleksandros, hayalinin yorumlatmak için generallerinden Lysimakhos’u, Klaros’a gönderir. Yaradandan ‘Kutsal Meles çayının dışındaki Pagos’ta oturacak olan halk, üç hatta dört kat daha keyifli olacak’ cevabını alır ve Pagos’ta Yeni Smyrna’yı kurar” dedi.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
