Memleketler arası Kanser Araştırmaları Ajansı ‘muhtemel kanser yapan maddeler’ ortasına aldı Şekerden 200 kat daha tatlı: Aspartam

Şekerden 200 kat daha tatlı: Aspartam

Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı’nın ‘muhtemel kanser yapan maddeler’ ortasına aldığı aspartam alkolsüz içecekler, tatlı karışımları, donmuş tatlı ve yoğurtlar, aromalı süt eserleri, zerzevat suları, sakız, diş macunu ve kahvaltılık gevrek dahil olmak üzere 6000’den fazla eserde kullanılıyor. İstinye Üniversitesi (İSÜ) Tıp Fakültesi Gastroenterohepatoloji Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Binnur Pınarbaşı Şimşek, şekerden 200 kat daha tatlı olan bu unsurla ilgili merak edilenleri yanıtladı.

Özellikle diyet yapanların yakından bildiği, şekerden uzak durmak isteyenlerin tercihi aspartam 6000’den fazla eserin içinde bulunuyor. Dünya Sıhhat Örgütü’ne bağlı Memleketler arası Kanser Araştırmaları Ajansı’nın ‘muhtemel kanser yapan maddeler’ ortasına aldığı aspartam nerelerde kullanılıyor? Bu eserleri kullanmak sıhhate ziyanlı mı? İstinye Üniversitesi (İSÜ) Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Kısmı Gastroenterohepatoloji Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Binnur Pınarbaşı Şimşek, merak edilen bu soruları yanıtladı. 

Şekerden 200 kat daha tatlı

Prof. Dr. Şimşek, aspartamı şöyle özetledi:

“Aspartam, şekerden 150-200 kat daha tatlı olup, beyaz toz yapıda ve kokusuz bir tatlandırıcıdır. Aspartam FDA (Amerika Besin ve İlaç Dairesi) tarafından 1974’te onay aldı. Lakin hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalarda olası toksik ve kanserojen tesirleri görülmesi üzerine onay bir yıl sonra askıya alındı. FDA, 1981 yılında beşerler tarafından tüketilen ölçüsünün kanser yapacak düzeyin çok altında olduğu münasebeti ile aspartamı tekrar onayladı. 1983’ten itibaren de içeceklerde kullanılmasına onay verdi. Aspartamın 1 gramı 4 kilokalori güç sağlar, şekerden 200 kat daha tatlıdır, maliyeti düşük olduğu için kullanımı yalnızca besinleri tatlandırmak emeliyle olmayıp, 600’den fazla ilaçta da bulunmaktadır. Dünya Sıhhat Örgütü’ne nazaran bir kişinin günlük tüketebileceği aspartam ölçüsü kilosu başına 40 mg’ı geçmemelidir.”

“Gazlı içecekler, tatlılığı ve tüketimi fazla olan besin maddeleri”

Aspartamın kullanıldığı eserlerle ilgili de konuşan Şimşek, şunları söyledi:

“Aspartam aroma modifikasyonu maksadıyla besinlere yüzde 0.01, tatlılğı arttırmak için ise yüzde 0.6 seviyesinde katılmaktadır. E951 numaralı besin katkı hususudur. Besinlere ek edilecek aspartam ölçüsü besinin pH kıymetine, sıcaklığa, viskozite, toplam kuru husus ve eserin spesifik aromasına nazaran değişiklik göstermektedir. Alkolsüz içecekler, tatlı karışımları, donmuş tatlı ve yoğurt, aromalı süt eserleri, toz içecek karışımları, kahvelere konulan aromalı şuruplar, zerzevat suları, sakız, çiğnenebilir multivitamin, diş macunu ve kahvaltılık gevrek dahil olmak üzere 6000’den fazla eser içinde bulunmaktadır. Gazlı içecekler, tatlılığı ve tüketimi fazla olan besin unsurlarıdır. Gazlı içeceklerde kullanılan aspartam seviyesi pH ve gazlı içecek cinsine nazaran farklılık göstermektedir. Tahıl eserlerinde, bir kısım şeker yerine aspartam kullanılmaktadır. Kullanılan aspartam ile şeker ölçüsü azaldığı için daha fazla tahıl ile daha az güç eldesi mümkün olabilmektedir. Şekerlemelerde (şekersiz naneli şekerler, sert şekerlemeler, çikolata, sakız, yumuşak şekerlemeler vb.) diş çürümelerine neden olmaması, kalori bedelinin düşük olması nedeniyle yaygın formda kullanılmaktadır. Aspartam bunların dışında tatlı turşularda, kremalarda, reçel, marmelat, jöle ve gibisi pasta dolgu hususlarında de kullanılmaktadır.”

“Kadınların üreme sıhhati açısından güvenliği belirsizliğini koruyor”

Gebelik üzere durumlarda aspartam kullanımına dikkat edilmesi gerektiğini tabir eden Şimşek şöyle devam etti:

“Gebelikte aspartam büyük ölçüde kalori alımını azaltmak için klasik şekerin yerine kullanılmasına karşın, bayanların üreme sıhhati açısından güvenliği belirsizliğini korumaktadır.  Aspartam ve gibisi tatlandırıcıların önerilen düzeyler aşılmadığı sürece hamilelik ve emzirme devrinde tüketilmesi inançlı olarak kabul edilmektedir. Besin pahası olmayan tatlandırıcıların tüketiminin erken doğum riskine neden olabileceği düşünülmektedir. Klinik, hayvan ve hücre deneylerini içeren çalışmalar, aspartam tüketiminin oosit olgunlaşmasını bozarak kısırlık riskini 1,79 kat artırdığını göstermektedir. Uzun müddetli aspartam tüketiminin müllerian hormon (AMH) ve progesteron sekresyonunu azaltarak yumurtalık ve granüloza hücrelerinde oksidatif gerilimin artmasına ve antioksidatif enzimlerin azalmasına neden olduğu gösterimiştir. Aspartam kullanımı tıpkı vakitte tip 2 diyabet, kardiyovasküler hastalıklar, alkol dışı yağlı karaciğer hastalığı ve hormonla alakalı kanser riskinde artışla da ilişkilendirilmiştir.  Araştırmalar ayrıyeten 9-10 yaş ortası kızlarda erken menarş riskinin yüksek olduğunu göstermiştir. Bilhassa hamile ve emziren bayanlar tarafından uzun vadeli tatlandırıcı alımının tesirlerinin daha ayrıntılı ve eksiksiz bir formda araştırılması önerilmektedir. Tatlandırıcıların bebeklerin gastrointestinal, serebral ve kardiyometabolik sistem üzerindeki tesirlerini incelemek için tasarlanmış büyük, uzun vadeli çalışmalara gereksinim vardır.”

Uzun vadeli aspartam tüketimi mental gerilimi de artırabilir

Prof. Dr. Şimşek, “Aspartam içeren eserlerin çok tüketiminin sıhhat üzerinde gözlemlenen tesirleri nelerdir?” sorusuna ise şu cevabı verdi:

“Tatlandırıcıların olumsuz etkinliğinde öne sürülen düzenekler; tatlandırıcıların bağırsaktaki glukozun emilimini arttırdığı, bağırsak mikrobiyotasını değiştirdiği, oksidatif gerilimi indüklediği, beyin nörotransmiterlerinde değişikliğe neden olduğu halinde sayılabilmektedir. Aspartamın günlük kabul edilebilir alım ölçüsünden daha yüksek alınması durumunda, glutatyon düzeylerinin artmasının yanı sıra, ratların beynindeki oksidatif gerilim seviyelerini artırdığı bulunmuştur. Çalışmalar, aspartam ve metabolitlerinin Alzheimer hastalığı, Parkinsonizm, multipl skleroz ve beyin tümörleri üzere nörodejeneratif hastalıkların riskini artırdığını göstermektedir. Ayrıyeten aspartam, nöronlardaki çeşitli kalsiyum kanallarını aktive ederek hücre vefatına neden olabilmektedir. Aspartamın insanlarda nörolojik ve davranışsal bozukluklara neden olabileceği öne sürülmektedir. Baş ağrısı, konvülsiyonlar ve depresyon üzere nöropsikiyatrik tepkiler; metabolitleri ile ilişkilendirilmektedir. Bu metabolitler beynin nörokimyasal durumunu ve nörotransmiterlerin düzeyini etkileyebilir.  Aspartam ayrıyeten hipotalamik-hipofiz-adrenal eksen yoluyla adrenal bezlerde kortizol steroid seviyelerinde artışa neden olarak sempatik hudut sistemini uyarır. Birebir vakitte bağırsak mikrobiyotasının kompozisyonunu da değiştirebilir. Uzun müddetli aspartam tüketiminin mental gerilimi de arttırdığı gösterilmiştir. Aspartam tüketiminin cilt döküntüleri, kaşıntı, gözlerde sulanma ve teneffüs zorluğu üzere alerjik tepkilere eden olabileceği bildirilmiştir.”