İnsan gen haritasının çıkarılması, beraberinde kanserli hastalarda gen bozukluklarının ve bunlara has tedavi formüllerinin araştırılmasına vesile oldu. Böylelikle, bu gen bozukluklarının sonucunda meydana gelen değişiklikleri durdurmaya çalışan akıllı ilaçlar gündeme gelmeye başladı. Akıllı ilaçlar, son periyotta kanser hastalarının çabucak hemen her evresinde kullanılıyor. Evvelce bir elin parmakları ile sayılabilecek seviyede akıllı ilaç varken, günümüzde sayıları çok daha arttı. Kanser tedavisinde öbür tedavi edici casuslara göre daha da düzgün sonuçlar vermesi ve yan tesirlerinin çok daha kolay yönetilebilir olması sebebiyle, bu hasta kümesine umut olmaya devam etmektedir; lakin hangi hastada hangi akıllı ilacın kullanılmasının bilinmesi büyük ehemmiyet arz etmektedir. Bu nedenle, her sıhhat merkezinde uygulanmayan bu tedavi yolu için uzman seçiminin çok âlâ yapılması gerekmektedir.
Yeni Yüzyıl Üniversitesi Gaziosmanpaşa Hastanesi Tıbbi Onkoloji Bölümü’nden Doç. Dr. Yakup Bozkaya “kanser tedavilerinde kullanılan akıllı ilaçlar” hakkında bilgilendirmelerde bulundu
Akıllı ilaç nedir?
Kanser, olağan beden hücrelerinin çeşitli faktörler sonucu denetimsiz çoğalma özelliği kazanmasıdır. Kontrolsüz çoğalma sonucu olağandışı hale gelen fonksiyonları bloke eden ilaçlara ise akıllı ilaçlar denir. Kanser hücresini hedeflemesi ve sağlıklı hücrelere neredeyse ziyan vermemesi, ilacın tolere edilebilir olmasına ve ömür kalitesini artırmasına neden olmaktadır. Ayrıyeten akıllı ilaçların saç hücrelerini etkilememesi, kemoterapi ilaçlarında sıkça görülen saç dökülmesi üzere hastayı rahatsız edici yan tesirlerinin olmaması büyük avantajlarından biridir.
Klasik kemoterapik casuslar daha çok çoğalan hücreler üzerinde tesir ederken, akıllı ilaçlar hem çoğalan hem de durağan haldeki kanser hücrelerine tesir etmektedir. Bedenin en çok çoğalma gösteren hücreleri kemik iliği ve ağız/bağırsak mukozası hücreleri olduğu için bu hücrelere kemoterapinin tesir etmesiyle kan kıymetlerinde düşme sonucunda önemli enfeksiyonlar, kanama eğilimi, halsizlik, bulantı, kusma ve ishal yan tesirleri çok fazla görülmektedir. Bu yan tesirler hayat kalitesinde önemli bozulmalara sebep olabilmekte, hatta bazen hayatı tehdit edici hale gelebilmektedir. Kanser hücresine spesifik olan akıllı ilaçlarda ise bu yan tesirler kemoterapik casuslara göre çok daha az olarak görülmektedir.
Akıllı ilaçların kullanıldığı kanser çeşitleri hangileridir?
Akciğer, göğüs, prostat ve deri kanserleri (melanom) olmak üzere çabucak hemen her kanser cinsinde akıllı ilaçlar kullanılabilmektedir. Bilhassa, akciğer kanserli hastalarda çeşitli genetik tekniklerle belirlenen mutasyonlar (bozukluklar) sonucunda çok sayıda akıllı ilaçlar kullanılmaktadır. Bu ilaçlar sayesinde akciğer kanserinin kimi cinsleri ani öldüren bir hastalık olmaktan çıkarak, kronik bir hastalık durumuna gelmektedir. Uzun yıllardır göğüs kanserlerinin kimi özel alt tiplerinde kullanılan hormon ilaçları mevcut ve bu ilaçlara çabucak hemen her hastada direnç meydana gelmektedir. Yeni ortaya çıkan ilaçlar sayesinde bu hasta kümesinde hastalar daha uzun vadeli ve kaliteli bir ömür sürebilmektedir. Daha evvelce çok hudutlu sayıda kemoterapi casusun olduğu prostat kanserli hastalar, yeni ortaya çıkan akıllı ilaçlar sayesinde hayatlarını idame edebilmektedir. Tanı aldıktan sonra 6 ay üzere kısa bir müddette mevte yol açan melanom üzere deri tümörlerinde, günümüzde kullanılan akıllı ilaçlar sayesinde bu hastaların çabucak hemen yarısından birçok 5 yılın üzerinde yaşayabilmektedir. Bu örnekler birden fazla kanser tipinde verilebilir; lakin bu hastalarda yanlışsız akıllı ilaç seçimi için hastanın genetik bozukluğunun gerçek ve uygun genetik yahut patolojik testler ile doğrulanması kıymetli olmaktadır.
Akıllı ilaçlar kanser çeşitlerinin yalnızca, son evresi dediğimiz yayılmış evrede kullanılmaz. Hasta, her ne kadar erken evrede kanser tanısı almış, ameliyat edilmiş, kemoterapi yahut radyoterapi almış olsa da hastalığın tekrarlama riski vardır. Bilhassa akciğer kanserli erken evrede ameliyat edilmiş, belli genetik bozukluğa sahip hastalarda kimi akıllı ilaçlarla tekrarlama riski ileri derecede iyileştirilebilmektedir. Akıllı ilaçlar çoğunlukla ameliyat sonrası kullanılmakta iken, birtakım kanser kümelerinde ameliyat öncesi verilmektedir ve bu sayede akıllı ilaçlar ile tümörü ileri derecede küçültülerek (hatta yok ederek) ameliyatın daha kolay geçmesi ve sonuçların daha âlâ olması sağlanmaktadır.
Akıllı ilaçların yan tesiri var mıdır?
Klasik kemoterapi ilaçları kadar besbelli yan tesirleri olmasa da kendine mahsus yan tesir profilleri vardır; lakin kemoterapilerden çok daha az ve ender görülmektedir. En sık görülen yan tesirler ortasında ciltte çeşitli döküntüler, karaciğer ve tiroid işlev değişiklikleri ve tansiyon sorunları sonucu burun kanamasıdır; fakat hekim denetimi ile bu yan tesirler kolay bir halde yönetilebilir.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
