Türkiye’de madenden katot bakır üreten tek izabe tesise sahip olan Eti Bakır, yerin altındaki tüm cevherleri çıkarmak için kolları sıvadı. Birinci yerleşim izlerinin milattan evvel 3000 yılına kadar uzandığı Elazığ’daki Harput Kalesi hafriyatlarının sponsorluğunu üstlenen şirket, Anadolu’nun saklı kalmış tarihine ışık tutan çalışmaları destekliyor.
Binlerce yıldır farklı medeniyetlere konut sahipliği yapan Anadolu, tarihi servetiyle tüm dünyanın odağında olmayı sürdürüyor. Yerin altındaki tüm cevherleri çıkarmak için seferber olan Eti Bakır, Samsun İkiztepe Höyüğü’nün akabinde bu kere de Harput’un esaslı tarihine sahip çıkıyor. Doğu Anadolu’nun en kapsamlı arkeolojik hafriyatı olan Harput Kalesi kazılarına sponsor olan şirket, burada beş bin yıllık kültürün izlerini sürecek.
‘YERİN ALTINDAKİ TÜM CEVHERLERİ ÇIKARIYORUZ’
Eti Bakır Genel Müdür Yardımcısı Asım Akbaş, şirketin Cengiz Holding çatısı altında yaklaşık 20 yıldır madencilik faaliyetleri yürüttüğünü belirterek, “Bildiğiniz üzere bu madenleri yerin altından çıkarıyoruz. Türkiye’de yerin altında bakır cevherinin yanı sıra pek çok tarihi cevher de yatıyor. Biz de buradan hareketle yerin altındaki tüm cevherleri çıkarmak, iktisadın yanı sıra tarihe ve kültüre de katkıda bulunmak için arkeolojik kazılara sponsor olmaya karar verdik. Önümüzdeki yıllarda bu takviyemizi artırarak sürdürmek istiyoruz” dedi.
Yıllık 70.000 tonluk katot bakır üretimiyle iç pazarın yaklaşık %20’sini karşıladıklarını belirten Akbaş, Eti Bakır’la ilgili şu bilgileri verdi: “Türkiye’de madenden son esere üretim yapan tek izabe tesise sahip şirket biziz. 9 tesisi ve 5.500 çalışanıyla büyük bir aile olan Eti Bakır, %99,99 saflıkta katot üretimiyle Türkiye’nin cari açığının azaltılmasına her yıl 750 milyon dolarlık katkı sunuyor. Yeni madenlerimizle bu katkıyı artırmaya devam edeceğiz. Geçen yıl kazandığımız ihalenin akabinde Elazığ’ın Maden ilçesindeki tesis kurma çalışmalarımız devam ediyor. Yaklaşık 750 kişinin çalışacağı ve 350 milyon dolarlık yatırımla kurulacak Elazığ’daki tesisimizi üç yıl içinde faaliyete geçirerek yılda 1 milyon tonluk bakır cevherini işleyeceğiz.”
‘HARPUT TÜRKİYE’NİN ÇOK DEĞERLİ DEĞERİ’
Elazığ’ın yeraltı bedellerinin gün yüzüne çıkarılmasının ehemmiyetine dikkat çeken Harput İç Kale Kazı Lideri, Prof. Dr. İsmail Aytaç ise Harput Kalesi kazılarıyla ilgili şunları söyledi: “Harput, M.Ö. 3000’lerden başlayıp, M.S. 1900’lere kadar kesintisiz olarak süren yaklaşık 5.000 yıllık yerleşime sahip. Harput’ta ömrün başladığı nokta olarak bilinen kale; yalnızca bölgesel olarak değil, bilinenlerin ötesinde çok sayıda kültürel varlığı barındıran toplumsal bir yapı birebir vakitte. Periyodunun garnizonu olan kale, bilinmeyen geçitleri, zindanları, surları, inanç merkeziyle şimdi ortaya çıkmamış birçok tarihi içinde barındırıyor. Harput Kalesi üzere değerli miraslarımızı muhafaza altına almak, tarihî kıymetlerimizi topluma kazandırmak üzere değerli bir çalışmayı üstlenen Eti Bakır’a teşekkür ediyoruz. Bu dayanaklar sayesinde Harput Kalesi’nin UNESCO Asıl Listesi’ne girmesini, Türkiye’nin bu çok kıymetli bedelinin kültür tarihinde hak ettiği yere kavuşmasını istiyoruz” dedi.
Tarihsel kaynaklara nazaran Harput Kalesi, M.Ö. 8’inci yüzyılda Urartu Krallığı tarafından kurulmuştur. MÖ 6’ncı yüzyıldan itibaren Persler’in hakimiyeti altına girmiştir. M.Ö. 1’inci yüzyıl ile M.S. 11’inci yüzyıl ortasında Part, Roma, Sasani, Bizans ve Abbasiler ortasında büyük gayretlere sahne olmuş, 11’inci yüzyılın sonuna kadar Bizans hakimiyetinde bulunmuştur. Bu müddet zarfında Ziata Castellum ve Kharpete, Arapça’da Hısn-ı Ziyad ismiyle anılan kalenin egemenliği, 1085 yılında Çubukoğulları, 1112 yılında Artukoğulları, 1234 yılında Selçuklular’a geçmiştir. Kale, Çubuk Bey’in, Artuklu Beyefendisi Belek Gazi’nin ve Selçuklu Beyefendisi Alaaddin Keykubad’ın hükümet merkezi olmuş, 1366 yılında Dulkadiroğulları ve Akkoyunlu devletleri ortasında sık sık el değiştirmiştir. Harputlu Kalesi, 1465 yılında Akkoyunlu Hükümdarı Hasan Bahadır Han (Uzun Hasan) tarafından ele geçirilerek Akkoyunlu yönetimine alınmıştır. Harput Bölgesi ve Kalesi, 1515 yılında Yavuz Sultan Selim vaktinde Osmanlı İmparatorluğu’nun yönetimine geçmiştir. Harput Kalesi hakkında çeşitli efsaneler anlatılmaktadır. Bir rivayete nazaran kalenin imali sırasında yaşanan su kıtlığı nedeniyle, vaktin hükümdarının buyruğuyla harcın hazırlanmasında su yerine süt kullanıldığı, bu yüzden de kaleye “Süt Kalesi” dendiğidir. İç kale ve dış surlar olmak üzere iki kısımdan meydana gelen Harput Kalesi’nin özgün bir yapı olarak günümüze kadar korunabilmesinde Artuklu Dönemi’nde yapılan tamirlerin katkısı büyüktür. Kale daha sonra Dulkadiroğulları, Akkoyunlular ve Osmanlı Dönemi’nde de tamiratlar görmüştür. Kalesinin dış surları büsbütün yıkılmıştır. Yalçın kayalar üzerinde inşa edilen ve kuşatılması epeyce sıkıntı olan kale, içerisinde hastane, tahıl ambarı, darphane, su sarnıcı, cephanelik, cami ve çok sayıda sivil yapının bulunduğu büyük bir mahalledir. Harput, yaşayan medeniyetlerin izlerini günümüzde yaşatabilen bir Anadolu kentidir. Elazığ’ın birinci yerleşimi olan Harput’un tarihi, güçlü bir kültürel mirası barındırmaktadır. Harput Mahallesi, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Müdafaa Kanunu çerçevesinde, 30.05.1985 tarih ve 1089 sayılı ilgili Muhafaza Bölge Şurası’nın kararı sonucunda Kentsel Sit Alanı, Harput Kalesi de birebir tarih ve sayı ile I. Derece Arkeolojik Site Alanı ilan edilmiştir. Harput ve etrafı 2005 yılında Kültür ve Turizm Müdafaa ve Geliştirme Bölgesi olarak seçilmiştir. Harput Kentsel Tasarım Projesi de 19.02.2009 tarih ve 2057 sayılı kararla Diyarbakır Kültür Varlıklarını Müdafaa Bölge Şurası tarafından onaylanmıştır. Harput, bütün olarak 2018 yılında UNESCO Kültür Mirası Süreksiz listesine kabul edilmiştir.
Eti Bakır’ın arkeolojiye takviyesinin birinci örneği Harput değil… Samsun’da devam eden İkiztepe hafriyatlarının da son 2 yıldır sponsorluğunu sürdüren Eti Bakır, böylelikle bölgenin altı bin yıllık kültür ve tarihine ayna tutmayı sürdürüyor. Hafriyat çalışmalarında bulunan tüm eser ve buluntular ise Bafra Müzesi’nde sergileniyor. Burada 6.000 yıllık tarihin gün yüzüne çıkarılmasına dayanak sunan şirket, Anadolu’nun kültürel hazinesinin ve dünya medeniyetindeki pozisyonunun daha güzel anlaşılması açısından sürdürülen çalışmalara bu yıl da sponsorluğuna devam edecek.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
